Amandelstenen (ook bekend als tonsilstenen, tonsil stones, detritus of brokjes in de keel) zijn kleine lichtkleurige clusters van mineralen die zich met name in de crypten van de keelamandelen en in mindere mate de tongamandelen (tongtonsillen) opbouwen. Klinische presenteren ze zich meestal als wit-gelige foetide (stinkende) brokjes in de keelamandelen en los in de keel.
Wat zijn amandelstenen
Amandelstenen zijn clusters van neergeslagen mineralen, waaronder calcium, fosfor, magnesium, carbonaten en ammonium. Amandelsteentjes vormen zich vooral in de crypten van de amandelen en in een minderheid van de gevallen direct rondom de amandelen. Ze worden met name gevonden in de keelamandelen (tonsilstenen) en tongamandelen (tongtonsilstenen).
Bij onderzoek worden kleine amandelstenen bij een groot aantal mensen gevonden. Grote tonsilstenen komen minder vaak voor. Bij microscopisch onderzoek zien amandelstenen er hetzelfde uit als tandplaque.
Ontstaan en oorzaken van amandelstenen
De exacte ontstaanwijze van tonsilstenen is onbekend. De gecalcificeerde clusters lijken te ontstaan in clusters dode epitheelcellen, serum en voedsel. Deze clusters worden doorgaans uitgebreid bevolkt door bacteriën.
Recidiverende keelamandelontstekingen werken het ontstaan van deze clusters op verschillende manieren in de hand. De veranderende bouw van de amandel na (diverse) ontstekingen, onder andere door littekenvorming in de amandel, speelt hierbij een grote rol. Bacteriën en debris kunnen hierdoor minder goed de amandel(crypten) verlaten en hopen hierdoor op. Tonsilstenen komen meestal in groepen voor en kunnen zowel zacht óf zo hard als steen zijn.
Klachten van amandelstenen
Kleine tonsilstenen geven vaak weinig tot geen klachten. De meest genoemde klacht waarmee tonsilstenen gepaard gaan is een foetide (stinkende) adem die met reguliere mondhygiëne (tandenpoetsen en mondspoelen) onvoldoende verbeterd. Daarnaast kunnen tonsilstenen een vieze smaak geven.
Indien de tonsilstenen in grootte toenemen kunnen er andere keelklachten ontstaan, waaronder een brokgevoel in de mond of keel, keelontsteking, keelpijn en slikklachten (waaronder pijn bij het slikken).
Minder voorkomende klachten zijn een metaalsmaak in de mond, moeite met het openen of sluiten van de mond, hoesten, oorpijn en een stikkend gevoel.
Behandeling amandelstenen
Behandeling bestaat allereerst uit mondhygiënistische adviezen, waaronder frequent tandenpoetsen en het gebruik van mondspoelwater (bij voorkeur zonder alcohol).
Een vervolgstap in de behandeling kan bestaan uit het manueel verwijderen van de amandelstenen door middel van curettage of eventueel chirurgisch ingrijpen.
Indien er sprake is van chronische amandelstenen, terugkerende keelontstekingen of andere klachten van de keelamandelen dan kan het chirurgisch verwijderen van de keelamandelen een definitieve oplossing zijn. Dit kan door middel van klassieke tonsillectomie of de minder ingrijpende lasertonsillotomie.
