Keelamandelontsteking (Tonsillitis) is een ontstekingen van de keelamandel(en), meestal veroorzaakt door een virus en / of bacterie. Tonsillitiden komen met name voor bij kinderen en gaan gepaard met keelpijn, pijn bij het slikken, koorts en gezwollen rode keelamandelen.
Wat is een keelamandelontsteking
Een keelamandelontsteking is een ontsteking van de keelamandelen veroorzaakt door een virale of bacteriële verwekker. De keelamandelen maken deel uit van het mucosa-associated lymfoid tissue (MALT), een systeem van kleine kluwen weefsel van het lymfevatenstelsel dat betrokken is bij het afweersysteem.
Een keelamandelontsteking is een relatief frequent voorkomend ziektebeeld, dat het meeste voorkomt bij kinderen tot een jaar of tien vanwege de grootte en activiteit van de keelamandelen op jonge leeftijd.
Ontstaanswijze en risicofactoren
Een keelamandelontsteking wordt in de meeste gevallen veroorzaakt door een virus. Secundair kan er een bacteriële infectie een rol gaan spelen. In de minderheid van de gevallen is een bacterie de primaire verwekker. De meest voorkomende bacteriële verwerkkers zijn bètahemolytische streptokokken uit groep A, C of G, Haemophilus influenzae, Streptococcus pneumoniae, enterobacteriën, Staphylococcus aureus, Moraxella catarrhalis en Candida Albicans.
De Groep-A- β-hemolytische-streptokok is een bacterie die met name vroeger speciale aandacht genoot, omdat een keelinfectie met deze bacterie gepaard kan gaan met diverse complicaties waaronder acuut reuma, glomerulonefritis en roodvonk. Deze complicaties komen nu vrijwel niet meer voor.
De belangrijkste risicofactoren voor het ontwikkelen van een keelamandelontsteking zijn:
- Jonge leeftijd. Keelamandelontstekingen komen met name voor bij kinderen tussen de twee en zes jaar. Een primaire bacteriële tonsillitis komt het meest voor bij kinderen tussen de 5 en 15 jaar oud. Op jonge leeftijd is het afweersysteem nog volop in ontwikkeling waardoor infecties vaker optreden. Ook komen jonge kinderen vaker in contact met virussen en bacterieën.
- Afweerstoornissen. Stoornissen van het afweersysteem geven een verhoogd risico op het ontstaan van een infectie. Ook het risico op een keelamandelontsteking is bij een afweerstoornis verhoogd.
Klachten van een keelamandelontsteking
Keelamandelontsteking gaat meestal gepaard met keelpijn, pijn bij het slikken, koorts, vergrootte rode keelamandelen met witte plekken, vergrote pijnlijke halsklieren en een algemeen gevoel van ziek zijn. De keelpijn kan uitstralende pijn (reffered pain) geven naar de oren én nek. Andere klachten waarmee een keelamandelontsteking gepaard kan gaan zijn wit beslag op de tong, een vieze adem (halitose), een veranderde stem en moeite met het openen van de mond (trismus). Chronische of vaak terugkerende keelamandelontstekingen kunnen leiden tot amandelstenen en de daarmee gepaard gaande klachten.
Complicaties van een keelamandelontsteking
Ontsteking en zwelling van de keelamandelen kan naast bovengenoemde klachten tot verschillende complicaties leiden waaronder:
- Ademhalingsproblemen vanwege de zwelling en daardoor beperkte luchtpassage, vaak in de vorm van slaapapneu, soms ook buiten de slaap op.
- De infectie kan zich buiten de keelamandel voorzetten, dan ontstaat er het zogenaamde tonsillaire cellulitis beeld.
- Het grootste risico is het ontstaan van een peritonsillair abces: een verzameling pus om / rond de keelamandel. Een peritonsillair abces vraagt in de meeste gevallen om snelle (chirurgische) drainage en behandeling door middel van antibiotica.
- Een infectie met een Groep-A- β-hemolytische-streptokok kan (in een klein aantal gevallen) leiden tot gegeneraliseerde reuma, nierbekkenontsteking en roodvonk.
Behandeling van een keelamandelontsteking
De behandeling van een keelamandelontsteking kent drie pijlers, namelijk de “zelfzorg adviezen”, “antibiotica” én “chirurgie”.
In de acute fase, het moment dat de amandelontsteking actief is, zijn zelfzorg adviezen van groot belang. Indien de oorzaak van de infectie een virus is en er geen sprake is van een bijkomende bacteriële infectie hebben antibiotica geen plaats in de behandeling. Een virale keelamandelontsteking herstelt normaal gesproken binnen 7 tot 10 dagen. Zelfzorg bij keelamandelontsteking bestaat uit:
- Voldoende rust.
- Veel koud water drinken. Koud water werkt pijnstillend en voorkomt uitdroging.
- Mond met zoutwater spoelen. Mondspoelingen met een oplossing van zoutwater kan pijnklachten verlichten.
- Voorkom irritatie van de keel. Voorkom rook, alcohol, veel kruiden en andere irritatieve (voedings)stoffen.
- Behandel de pijn en koorts. Pijnstillers en koortsverlagers hebben een positief effect op het herstel.
Indien de keelamandelontsteking primair door een bacterie wordt veroorzaak, of er sprake is van een significante bijkomende bacteriële infectie kan de arts besluiten om antibiotica voor te schrijven. Indien er na het starten van het antibioticum amoxicilline huiduitslag ontstaat kan er naast een allergie voor het antibioticum ook sprake zijn van de ziekte van Pfeiffer. Het antibioticum dient dan gestopt te worden en eventueel omgezet te worden naar een ander antibioticum.
Een derde behandelmogelijkheid is chirurgisch ingrijpen. Hierbij worden de keelamandelen deels of volledig verwijderd. In de meeste gevallen zijn één of enkele keelamandelontstekingen op zichzelf niet voldoende aanleiding voor chirurgisch ingrijpen, maar laat deze beoordeling altijd aan uw arts over.
Chirurgisch ingrijpen kan op verschillende manieren. De meest bekende ingreep is de klassieke tonsillectomie waarbij de keelamandelen onder narcose volledig verwijderd worden. Alternatieven zijn de in populariteit toenemende lasertonsillotomie waarbij, vaak onder lokale verdoving, het deel van de keelamandel dat de klachten veroorzaak weggelaserd wordt. Andere alernatieven zijn diathermie en coblatie.
