Slechte adem (halitose of foetor ex ore)  is een veel voorkomende klacht waarbij de ademlucht van de patiënt een onaangename geur met zich meebrengt. De meest voorkomende oorzaken van een slechte adem liggen in de mond. Een slechte adem brengt vaak een groot sociaal probleem met zich mee.

Wat is halitose

Een slechte adem (halitose, halitosis of foetor ex ore) is een veel voorkomende klacht waarbij de uitgeademde lucht een vieze geur met zich meebrengt (stinkt). Een slechte adem is één van de meest voorkomende klachten waarmee patiënten naar de tandarts gaan. De oorzaak van de slechte adem ligt meestal in de mondholte. Bij een relatief klein aantal patiënten ligt de oorzaak in het overige KNO-gebied. Schattingen naar het voorkomen van halitose lopen erg uiteen (2 -27%), met name vanwege verwachte onderrapportage.

Wat zijn de oorzaken van een stank uit de mond

De mogelijke oorzaken van een slechte adem zijn erg divers. In dit artikel zullen de meest voorkomende oorzaken besproken worden. De oorzaken zijn naar locatie in te delen, waarbij er onderscheid gemaakt kan worden tussen: de mond (tong, tandvlees en tanden), de keelamandelen, de neus en neusbijholten, de keel, de slokdarm en de longen.

Mond: Veruit de meeste oorzaken kunnen in de mond gevonden worden (naar schatting 90%). De meest voorkomende oorzaken van slechte adem die hun oorsprong vinden in de mond, zijn tongbeslag, ontstoken tandvlees, tandplak (of andere depositie) tussen de tanden en tandverval . Een combinatie van de bacteriën in de mond, voeding, slechte mondhygiëne en eventueel roken en drinken spelen bij deze oorzaken een belangrijke rol. Naast deze oorzaken zijn er tal van minder frequent voorkomende oorzaken in de mond denkbaar waaronder diverse ontstekingen, een droge mond en oncologische afwijkingen (kanker).

Keelamandelen: De keelamandelen kunnen de oorzaak van halitose zijn. De meest voorkomende oorzaak van halitose vanuit de keelamandelen is de aanwezigheid van keelamandelstenen (tonsilstenen). Daarnaast kunnen chronische keelamandelontstekingen (tonsillitiden), een peritonsillair abces, actinomycosis, een choristoom en oncologische afwijkingen van de keelamandelen leiden tot een vieze geur uit de mond.

Neus en neusbijholten: De oorzaak van een slechte adem kan ook in de neus en neusbijholten liggen. In de meeste gevallen gaat het dan om chronische bijholtenontstekingen (sinusitis), slijm dat vanuit de neus in de keel loop (post-nasal drip), neuspoliepen, chronische ontstekingen in de neus en (soms jarenlang aanwezige) vreemde lichamen in de neus (corpus alienum). Ook in de neus en neusbijholten kunnen er minder frequent voorkomende oorzaken van een stinkende adem aanwezig zijn waaronder oncologische afwijkingen.

Slokdarm en maag: Ook de slokdarm en maag kunnen een oorzaak zijn van de stinkende adem. De slokdarm heeft aan het begin (aansluitend aan de keel) en onderaan waar de slokdarm over gaat in de maag een sluitspier (sfincter). Indien (met name) de onderste sfincter niet goed functioneert kan er sprake zijn van zogenaamde reflux (GERD). Hierbij gaat er maaginhoud terug de slokdarm en soms keel in. Deze reflux heeft vaak een zuur of anderszins stinkend karakter.
Bij een verhoogde druk in de pharynx (onderdeel van de keel) kan er een uitstulping van een deel van deze pharynxwand ontstaan. In deze zakvormige uitstulping (Zenkers’ divertikel) kunnen zich onder andere voedselresten en bacteriën gaan nestelen wat kan leiden tot een slechte adem (halitose). De behandeling van dit (goedaardige) divertikel is chirurgisch.

Systemische aandoeningen: Een groot aantal systemische ziekten kunnen ook tot een slechte adem leiden. Een aantal daarvan zijn suikerziekte (diabetes), infecties van de lagere luchtwegen waaronder longontstekingen en bronchitis, lever- en nierziekten, metabole ziekten, kanker en het zeldzame visgeursyndroom.

Psychische aandoeningen: Een categorie aandoeningen die niet onbenoemd mag blijven zijn de psychische aandoeningen waarbij mensen ervan overtuigd zijn dat ze een slechte geur verspreiden óf er van overtuigd zijn dat ze een vieze geur ruiken, waarbij dat in werkelijkheid niet het geval is.

De Behandeling van een slechte adem

De behandeling van een slechte adem bestaat bij voorkeur uit het bestrijden van de oorzaak. Geur-maskerende middelen hebben tijdelijk en vaak beperkt effect.

De behandeling van de slechte adem is dus afhankelijk van de oorzaak. Het advies luidt om voor een evaluatie van uw klacht altijd uw huisarts te raadplegen. Hieronder zullen een aantal behandelingsmogelijkheden besproken worden voor veel voorkomende oorzaken.

Veruit de meeste oorzaken van een slechte adem vinden hun oorsprong in de mond. Goede mondhygiëne is in veel gevallen een effectieve behandeling voor de slechte adem. Hierbij moet u denken aan minimaal 2 keer per dag tandenpoetsen. Het gebruik van een tongschraper wordt aanbevolen, maar als alternatief kunt u de tong ook voorzichtig met de tandenborstel schoonmaken. Met name achter op de tong blijft er gemakkelijk plak zitten. Verder kunt u ook een mondspoeling (zonder alcohol) gebruiken. Daarnaast is het van belang om niet te roken en geen alcohol te drinken.
Naast deze algemene adviezen is het raadzaam om met regelmaat een tandarts (en eventueel mond-hygiëniste) te bezoeken.

Bij een groot aantal mensen zijn de keelamandelen de oorzaak van de slechte adem, waarbij meestal amandelstenen de boosdoener zijn. Naast algehele mondhygiëne kunnen losse stenen soms handmatig verwijderd worden. Vaak blijkt dit onvoldoende en kan er, na beoordeling door een kno-arts, indicatie zijn het verwijderen van de keelamandelen (lasertonsillotomie of klassieke tonsillectomie).

Oorzaken gelegen in neus(bijholten), slokdarm en maag dienen altijd door een arts beoordeeld te worden.

Literatuur